Pytania o psychoterapię

Jak powinna wyglądać psychoterapia?

Psychoterapia, zgodnie z nazwą, leczenie przy użyciu oddziaływań psychologicznych, polega na regularnych spotkaniach z psychoterapeutą – osobą przygotowaną merytorycznie i psychicznie do jej prowadzenia. Terapia może mieć różne formy – indywidualną, grupową, partnerską, rodzinną.

Terapia powinna odbywać się w bezpiecznych warunkach, pozwalających na swobodną, poufną rozmowę. Pierwsze spotkanie, a także zazwyczaj kilka kolejnych, ma charakter konsultacyjny, pozwalających na rozpoznanie natury zgłaszanych przez pacjenta problemów przez terapeutę, a także sprawdzenie, jak pacjent czuje się w kontakcie z wybranym specjalistą.

Po spotkaniach konsultacyjnych terapeuta i pacjent ustalają cele terapii, jej zasady i założenia. Od tego czasu kolejne spotkania odbywają się regularnie, zwykle nie rzadziej niż raz w tygodniu. To, w jaki sposób przebiegają sesje terapeutyczne zależy od sposobu pracy terapeuty i wcześniejszych ustaleń. W zależności od przyjętej metody pracy terapeuta może być bardziej lub mniej aktywny, jednak zwykle jego praca polega na odnoszeniu się do treści, które wnosi pacjent. Z perspektywy uczestnika terapii jest to więc proces wymagający własnej inicjatywy i zaangażowania. Terapeuta nie daje gotowych rozwiązań, a raczej pomaga pacjentowi doprowadzać do ich samodzielnego odnajdywania. Jest natomiast pomocny w wykrywaniu mechanizmów psychologicznych, które stoją za zachowaniami, decyzjami i emocjami pacjenta.

Psychoterapia jest procesem. Nie należy oczekiwać natychmiastowych zmian, a raczej stopniowego przemieszczania się z punktu wyjścia do określonych na początku terapii celów. Cele te, podobnie jak oczekiwania pacjenta wobec terapii, często zmieniają się w jej trakcie, wraz z odkrywaniem nowych możliwości, natury własnych przeżyć i rozpoznawaniem przyczyn dotychczasowych trudności. Jest to całkowicie naturalne.

Terapia kończy się po uzgodnieniu terminu jej zakończenia wspólnie przez terapeutę i pacjenta. Decyzja ta może wynikać z rozpoznania, że cele psychoterapii zostały zrealizowane i nie pojawiają się nowe albo z innych względów, na przykład związanych z decyzjami życiowymi pacjenta.

Czy psychoterapia ma sens?

Psychoterapia jest najczęściej stosowaną metodą leczenia zaburzeń natury psychicznej. W psychoterapii stosuje się różne podejścia, dostosowane do problemów, z którymi pacjent przychodzi do specjalisty. Gabinet terapeutyczny to odpowiednie miejsce, aby uporać się z tym, co ma negatywny wpływ na życie pacjenta.

Pacjent wspólnie z terapeutą wyznacza cele terapii. To pacjent decyduje nad czym chciałby pracować podczas spotkań. Psychoterapia daje możliwości rozwinięcia nowych sposobów radzenia sobie z problemami, daje bezpieczną przestrzeń do dzielenia się obawami i przemyśleniami. Pomaga stworzyć nowy, realny obraz rzeczywistości oraz obraz własnego „ja”.

Efekty psychoterapii zależą w dużej mierze od zaangażowania pacjenta w cały proces terapeutyczny. Skuteczność tej metody leczenia jest udowodniona badaniami.

Psychoterapia służy podniesieniu jakości życia pacjenta, pomaga dojść do wyznaczonych sobie celów.

Kiedy się udać do psychoterapeuty?

Do psychoterapeuty powinna udać się osoba, która nie jest zadowolona ze swojego życia, ma problemy natury psychologicznej, nie panuje nad emocjami, jest rozdrażniona, odczuwa silny stres, nie potrafi sama poradzić sobie ze swoimi problemami lub po prostu chce coś zmienić, chce pracować nad sobą. Terapia jest również świetnym narzędziem do lepszego poznania siebie i świata, pomaga dążyć do samodoskonalenia się. Zdecydowanie się na terapię jest przejawem dbania o siebie.

Jaki jest czas trwania psychoterapii i jakie są efekty?

Czas trwania psychoterapii terapii jest bardzo indywidualny. Liczbasesji terapeutycznych jaka jest potrzebna aby osiągnąć poprawę stanu psychicznego pacjenta jest zależna mi.in od problemu z jakim zmaga się pacjent, a także od tego, jak szybko będą widoczne pierwsze efekty terapii.

Bardzo ważna jest postawa samego pacjenta – jego zaangażowanie w proces terapeutyczny. Pacjent powinien otwarcie i szczerze rozmawiać ze swoim terapeutą. Przebieg i czas trwania terapii zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta. Czynnikiem, który znacznie wspomaga proces terapeutyczny jest motywacja do zmiany, poświęcenie czasu na przemyślenia (na tematy omawiane z terapeutą) pomiędzy sesjami i wykonywanie zadań terapeutycznych (często zlecanych przez terapeutę).

Psychoterapia zwykle odbywa się z częstotliwością jedna sesja w tygodniu (według potrzeb pacjenta spotkania mogą odbywać się rzadziej bądź częściej). Czas trwania jednej sesji wynosi 50 min.

Efekty psychoterapii zależą od tego, z jakim problemem pacjent zgłasza się do psychoterapeuty. Na początku drogi terapeutycznej pacjent wraz z terapeutą ustalają cele, które są do osiągnięcia poprzez proces terapeutyczny. Pacjent nie musi martwić się wyborem rodzaju psychoterapii. To specjalista na podstawie konsultacji ustali, jaki tryb leczenia jest najlepszy w każdym indywidualnym przypadku.

Co mi da psychoterapia?

Psychoterapia ma za zadanie pomagać osobom zmagającym się z różnego rodzaju problemami, posiada status metody leczącej zaburzenia natury emocjonalnej i psychicznej. Jest to proces, który pomaga w zmianie nastawienia do życia, sposobu myślenia, przeżywania oraz panowania nad emocjami. Proces psychoterapii jest również dobrym narzędziem służącym do rozwoju osobistego. 

Pacjent sam ustala cele, które chce zrealizować z pomocą psychoterapeuty. Cele te często zmieniają się w trakcie trwania procesu terapeutycznego. Psychoterapeuta na podstawie zebranego wywiadu stawia diagnozę, wybiera tryb procesu terapeutycznego i dobiera odpowiednie środki terapii.  

Przykładowe korzyści płynące z psychoterapii:

• poprawa relacji interpersonalnych,
• poznanie nowych technik radzenia sobie ze stresem/z problemami,
• panowanie nad emocjami, 
• zmiana sposobu myślenia o sobie i o świecie,
• zbudowanie trwałego poczucia własnej wartości,
• poprawa jakości życia.

Tak naprawdę pacjent decyduje o tym, jakie korzyści chce uzyskać uczestnicząc w procesie terapeutycznym.

Dlaczego psychoterapia jest taka droga?

Ceny psychoterapii zależą od indywidualnego cennika specjalistów. Psychoterapię prowadzi wykwalifikowana ku temu osoba, która skończyła kierunek humanistyczny (psychologię, filozofię, pedagogikę, socjologię) lub medyczny (psychiatrię) i ukończyła podyplomowe szkolenie psychoterapeutyczne oraz prowadzi konsultacje z superwizorem. Zdobycie odpowiedniego wykształcenia to nie tylko poświęcenie swojego czasu, ale również inwestycja pieniężna. Kursy w szkołach terapeutycznych to koszt nawet dziesiątek tysięcy złotych. Im bardziej doświadczony terapeuta, tym ceny będzie miał (prawdopodobnie) wyższe.

Ale psychoterapia to nie tylko koszty finansowe, ale również czasowe i emocjonalne. Praca nad sobą nie należy do łatwych, ale jest bardzo satysfakcjonująca.

O co chodzi w psychoterapii?

Każda forma psychoterapii ma za zadanie zidentyfikowanie źródła problemów pacjenta. Problemy te mają różny charakter, objawiają się m.in. złym samopoczuciem psychicznym i fizycznym, co odbija się na życiu codziennym i obniża jego standard. Psychika człowieka jest niezwykle złożonym mechanizmem, którego działanie zależy od szeregu powiązanych ze sobą procesów. Znaczy to, że podobnie jak w przypadku organizmu fizycznego może dojść do zaburzeń poszczególnych procesów. Prawidłowe zdiagnozowanie i leczenie zaburzeń psychicznych wymaga dobrania odpowiedniej metodyki i wdrożenia psychoterapii.

Podstawowym narzędziem terapii jest rozmowa. Pacjent przychodzi z problemem do psychoterapeuty, czyli specjalisty, który ma wiedzę i wykształcenie, które wykorzystuje w odpowiedni sposób.

„Psychoterapia jest metodą, która służy do usunięcia cierpienia pacjenta, wynikającego z objawów i przykrych stanów emocjonalnych oraz niemożności wpływania na swoje życie. Jest procesem, w którym za pośrednictwem interwencji terapeutycznych pacjent ma okazję zrozumieć własne przeżycia i uwolnić się od nich, zobaczyć przyczyny nieskutecznych działań i nauczyć się kontroli nad własnym życiem.” Prof. Czesław Czabała

Czym różni się psycholog, psychoterapeuta i psychiatra?

Psycholog – osoba posiadająca właściwe kwalifikacje do udzielania świadczeń psychologicznych polegających w szczególności na: diagnozie psychologicznej (np. badanie inteligencji, osobowości, funkcji poznawczych), opiniowaniu, orzekaniu oraz na udzielaniu pomocy psychologicznej. Psycholodzy mogą specjalizować się również w marketingu i zarządzaniu, w sporcie oraz w psychologii społecznej.

Zgodnie z polskim prawem, tytuł psychologa może zdobyć osoba, która ukończyła jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia.

Psycholog nie ma kompetencji do prowadzenia psychoterapii. Zajmuje się konsultacjami psychologicznymi, wsparciem psychologicznym lub interwencją kryzysową, do której prowadzenia powinien odbyć dodatkowe szkolenie.

 Psychoterapeuta – jest to osoba posiadająca odpowiednie wykształcenie, zajmująca się prowadzeniem psychoterapii. Kryteria, które musi spełniać, by mogła zajmować się psychoterapią to ukończenie jednego z humanistycznych lub medycznych kierunków studiów (psychologii, psychiatrii, filozofii, pedagogiki lub socjologii) i ukończenie podyplomowego specjalistycznego szkolenia psychoterapeutycznego (w Polsce trwa zazwyczaj 4 lata i kończy się egzaminem certyfikacyjnym) oraz praca pod superwizją osoby posiadającej certyfikat superwizora psychoterapii.

Szkoły terapii prezentują różne nurty: poznawczo-behawioralny, systemowy, psychodynamiczny, psychoanalityczny, humanistyczny. Różnice pomiędzy nimi dotyczą teorii powstawania zaburzeń psychicznych, sposobu prowadzenia terapii oraz relacji terapeutycznej.

 Psychiatra – lekarz, który ukończył specjalizację z psychiatrii. Zajmuje się diagnostyką i leczeniem zaburzeń i chorób psychicznych. Psychiatra pomaga głównie poprzez dobór odpowiedniej farmakoterapii. Posiada on uprawnienia, które pozwalają na wystawianie zwolnień, skierowań do szpitala psychiatrycznego i oddziałów odwykowych. Może również skierować na psychoterapię – często w tym samym czasie, co zażywanie leków lub w czasie, gdy stan pacjenta poprawi się po ich przyjmowaniu.

Psychiatra udziela wsparcia psychologicznego, objaśnia na czym polega zaburzenie pacjenta oraz jak działa farmakoterapia. 

Czym jest i jak wygląda psychoterapia psychodynamiczna?

Psychoterapia psychodynamiczna to jedna z form terapii, która pomaga osobom zmagającym się z różnego rodzaju problemami o podłożu psychologicznym. Metoda ta łączy elementy psychoanalizy oraz terapii poznawczo-behawioralnej. Jej celem jest pomoc w zidentyfikowaniu świadomych i nieświadomych reakcji, schematów myślenia oraz zachowań pacjenta.

Psychoterapia psychodynamiczna opiera się na założeniu, że zaburzenia psychopatologiczne mają swoje źródło w doświadczeniach wczesnego dzieciństwa, zaś ich wyleczenie wymaga dotarcia do wspomnień związanych z tymi zdarzeniami i właściwego ich przepracowania.

Ten nurt psychoterapii jest oparty na relacji terapeutycznej oraz na dialogu terapeutycznym. Te dwa aspekty mają za zadanie pomóc pacjentowi zrozumieć jego sposób odbierania i kreowania rzeczywistości wewnętrznej i zewnętrznej.

Bardzo ważna jest więź i porozumienie (a przynajmniej chęci porozumienia) pomiędzy pacjentem a terapeutą. Warunkiem koniecznym wypracowania takiej więzi jest zaufanie, jakim pacjent darzy terapeutę i jego wiara w sens terapii oraz intencje i umiejętności terapeuty.

Pacjent jest zachęcany do dzielenia się swoimi myślami, fantazjami, skojarzeniami, uzyskuje przyzwolenie na wprowadzenie treści wstydliwych. Terapeuta dostosowuje swoją aktywność do potrzeb i możliwości pacjenta, podążając za dynamiką jego przeżyć psychicznych, poszukuje z pacjentem nowego rozumienia, nie doradza.

Najczęściej pacjentami terapeutów psychodynamicznych są osoby, które zmagają się z:

•  zaburzeniami nastroju,
•  zaburzeniami odżywiania,
• zaburzeniami lękowymi, nerwicami lękowymi,
• zaburzeniami osobowości,
• zaburzeniem stresowym pourazowym (PTSD),
• problemami w relacjach z innymi ludźmi.

Celem terapii psychodynamicznej jest modyfikacja przekonań i sposobu myślenia pacjenta, tak by zredukować pożytkowanie energii na budowanie patologicznych mechanizmów obronnych i przeznaczyć ją na budowanie sposobów realizacji jego potrzeb. Korzyści jakie wynikają z tego rodzaju psychoterapii to m.in. zrozumienie przez pacjenta mechanizmów swoich patologicznych/autodestrukcyjnych zachowań, wypracowanie zdolności radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami, poprawa relacji interpersonalnych.

Czym jest i jak wygląda psychoterapia poznawczo-behawioralna?

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jedną z najbardziej skutecznych form psychoterapii, wykorzystuje się ją przy leczeniu zaburzeń psychicznych na tle emocjonalnym. Teoria została opracowana w latach 60. XX wieku przez amerykańskiego psychiatrę Aarona Becka.

Głównym założeniem tej formy psychoterapii  jest przekonanie, że myśli, emocje i zachowania człowieka wzajemnie na siebie wpływają, tworząc wzorce zachowań (które nie zawsze są właściwe). Człowiek pod wpływem emocji utrwala pewne schematy działania. Reaguje na różne sytuacje tak, jak się do tego przyzwyczaił, często automatycznie.

Ludzie utrwalają sobie postrzeganie świata oraz pewne zachowania poprzez doświadczenie, więc ciężko później wyjść poza ustalone podświadomie ramy. Problem z zaburzeniem postrzegania świata staje się przedmiotem leczenia terapeutycznego.

Terapia poznawczo-behawioralna wykorzystuje zestawy ćwiczeń, które pacjent wykonuje z terapeutą oraz samodzielnie. Pacjent musi odkryć źródło swoich przekonań, a terapeuta kieruje pacjenta w taki sposób, by ten sam doszedł do określonych wniosków.

Ten nurt terapii jest wykorzystywany głównie do leczenia zaburzeń psychicznych o podłożu lękowym lub depresyjnym. Sprawdza się również jako technika radzenia sobie ze stresem. Bywa wykorzystywana także w resocjalizacji więźniów.

Najczęściej pacjentami terapeutów psychodynamicznych są osoby, które zmagają się z:

•  nerwicami,
• atakami paniki,
• depresją,
• fobiami,
• bulimią,
• zaburzeniami kompulsywno-obsesyjnymi,
• schizofrenią,
• zespołem stresu pourazowego (PTSD).

Celem psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest wykrycie zniekształconych interpretacji rzeczywistości i zastąpienie je właściwymi. Poprzez modyfikację myślenia i nastawienia można osiągnąć zmianę nastroju i zachowania. Skuteczność tej metody jest potwierdzona wieloma badaniami (ta forma psychoterapii należy do najlepiej zbadanych).

Redakcja: Alicja Murzyn