Psychiatria

Z pomocy psychiatry korzystają pacjenci, których stan psychiczny negatywnie wpływa na ich funkcjonowanie i wiąże się z cierpieniem. Dotyczy to zaburzeń depresyjnych, nerwicowych czy też stanów psychotycznych.

Pierwsza wizyta u psychiatry ma zazwyczaj charakter diagnostyczny i trwa dłużej niż późniejsze, regularne wizyty kontrolne. Zwykle już po pierwszym spotkaniu lekarz psychiatra formułuje wstępne zalecenia i planuje przebieg leczenia.

Psychiatrzy:

Psychiatria
Anna Majczak-Grybczuk
Lekarz, specjalista psychiatra

Cennik

Odpowiedzi na często zadawane pytania

 

Co leczy psychiatra?

Psychiatria jest jedną z dziedzin medycyny. Dotyczy zapobiegania, badania oraz leczenia zaburzeń i chorób psychicznych. Psychiatra pomaga nie tylko zmagać się z ich następstwami, ale również diagnozuje ich źródło. Z pomocy psychiatry korzystają pacjenci, których stan psychiczny negatywnie wpływa na ich funkcjonowanie i wiąże się z cierpieniem. Dotyczy to zaburzeń depresyjnych, nerwicowych czy też stanów psychotycznych.

 

Z czym powinniśmy zgłosić się do psychiatry?

Do psychiatry możemy zgłosić się nie tylko w przypadku, gdy podejrzewamy u siebie występowanie zaburzeń czy chorób psychicznych, ale również w sytuacjach życiowych, w których nie jesteśmy w stanie sami sobie poradzić (np. ze stresem, chroniczną bezsennością itp.).

Jeśli podczas konsultacji lekarz stwierdzi, że bardziej pomocna będzie psychoterapia, skieruje pacjenta do psychologa.

Powinniśmy się zgłosić do specjalisty, gdy występują u nas takie objawy, jak:

  • uczucie ciągłego lęku lub niepokoju,
  • nieadekwatne poczucie winy,
  • poczucie zagrożenia,
  • poczucie bezradności,
  • rozdrażnienie,
  • rozkojarzenie,
  • bezsenność lub nadmierna senność,
  • niska odporność na stres,
  • zamartwianie się; ruminacje,
  • utrata zainteresowań,
  • poczucie utraty chęci do życia,
  • zaburzenia odżywiania (np. nadmierny apetyt lub brak apetytu),
  • problem z uzależnieniem (np. od alkoholu, środków psychoaktywnych itd.)
  • zaburzenia procesów poznawczych (np. zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią);
  • myśli rezygnacyjne, 
  • myśli samobójcze,
  • bóle o zmiennej lokalizacji i nasileniu; kołatanie serca,
  • uczucie braku kontroli nad popędami,
  • impulsywność.

Do psychiatry możemy udać się również by poradzić sobie z różnymi trudnościami życiowymi, które nas spotykają (np. żałoba, zakończenie związku, utrata pracy, przeprowadzka itp.). Lekarz ma za zadanie pomóc nam w problemach i dolegliwościach, które nas dręczą.

 

Jak wygląda pierwsza wizyta u psychiatry?

Pierwsza konsultacja z lekarzem psychiatrą może wiązać się ze stresem, co jest zrozumiałe, ponieważ pacjent nie wie, czego może się spodziewać. Przede wszystkim, nie należy się obawiać konsultacji psychiatrycznej. Pierwsza wizyta u psychiatry ma zazwyczaj charakter diagnostyczny i trwa dłużej niż późniejsze, regularne wizyty kontrolne. Zwykle już po pierwszym spotkaniu lekarz psychiatra formułuje wstępne zalecenia i planuje przebieg leczenia.

Najważniejsza, podczas wizyty z tym specjalistą jest szczerość. Pamiętajmy, że nie mamy czego się obawiać w gabinecie lekarskim. Psychiatrę, jak każdego innego lekarza, obowiązuje Kodeks Etyki Lekarskiej. 

Diagnozę stawia on głównie na podstawie dialogu z pacjentem oraz w odniesieniu do objawów zdefiniowanych w klasyfikacji chorób ICD-10, a od 2022 roku także klasyfikacji ICD-11. Długa i szczegółowa rozmowa ma na celu jak najlepsze poznanie pacjenta oraz rozeznanie się w jego sytuacji. Psychiatra będzie zadawać pytania, dopytywać o kwestie istotne dla trafnej diagnozy. Jakie konkretnie pytania mogą się pojawić? Specjalista podczas konsultacji może zapytać m.in. o powód zgłoszenia się do poradni, mogą paść pytania dotyczące sytuacji życiowej pacjenta, historię chorób i zaburzeń psychicznych w rodzinie itd. Trzeba pamiętać o tym, by mówić to, co się myśli i czuje. Pacjent nie ma obowiązku odpowiadania na wszystkie pytania. Jeśli jakiś temat poruszony przez lekarza jest dla pacjenta niewygodny, lekarz nie zmusi go do odpowiadania. Ważne jest poczucie komfortu i bezpieczeństwa w gabinecie psychiatrycznym.

W diagnostyce zaburzeń i chorób psychicznych, obok dialogu, wykorzystuje się w niektórych sytuacjach testy diagnostyczne  (lekarz proponuje przeprowadzenie danego testu, gdy widzi taką konieczność).

 

Czy farmakoterapia jest konieczna w leczeniu psychiatrycznym? Kiedy psychiatra przepisuje leki?

Nie zawsze ten rodzaj terapii jest konieczny w leczeniu psychiatrycznym. O wprowadzeniu do leczenia psychiatrycznego farmakoterapii decyduje lekarz, bazując na własnej wiedzy i doświadczeniu oraz aktualnych zaleceniach towarzystw naukowych. W leczeniu niektórych zaburzeń psychicznych wystarczająca okazuje się psychoterapia oraz metody niefarmakologiczne. W każdym przypadku należy się stosować do zaleceń lekarza.

Większość pacjentów leczonych psychiatrycznie korzysta z leczenia ambulatoryjnego (czyli takiego leczenia, które nie opiera się na pobycie przez całą dobę w szpitalu / innym miejscu terapii, tylko polega na przychodzeniu do poradni w celu odbycia konsultacji lekarskiej / wykonania zabiegu). W tym przypadku leczenie farmakologiczne ma za zadanie umożliwić i ułatwić funkcjonowanie pacjenta w życiu społecznym, rodzinnym i zawodowym. 

 

Kiedy psychiatra a kiedy psycholog/psychoterapeuta?

W obecnych czasach, gdy świat szybko się zmienia, ilość bodźców jest zwiększona, podobnie jak ilość stresujących sytuacji. Coraz więcej osób decyduje się na skorzystanie z pomocy specjalisty. Rośnie świadomość na temat tego, że zdrowie psychiczne jest tak samo ważne jak zdrowie fizyczne, dlatego coraz więcej osób decyduje się o nie zadbać, udając się na konsultację psychiatryczną lub psychologiczną.  Często ciężko jest pacjentowi zdecydować do którego ze specjalistów się udać – psychiatry, psychologa czy psychoterapeuty?

Zachęcamy do zapoznania się z wpisem na naszym blogu: https://centrumkontakt.pl/czym-sie-rozni-psycholog-od-psychiatry/, gdzie znajdują się informację na temat tego, czym różni się psycholog od psychoterapety oraz, którego z tych specjalistów powinniśmy wybrać.

Jeśli czujesz się źle, to nie jest istotne do kogo najpierw pójdziesz. Najważniejsze, żeby zrobić ten pierwszy krok i skonsultować swój stan ze specjalistą. Bardzo często psychiatrzy pomimo przepisania recepty rekomendują podjęcie psychoterapii i odwrotnie, psycholog zaleca konsultację psychiatryczną.

 

Kiedy psychiatra daje skierowanie do szpitala?

Skierowanie do szpitala psychiatrycznego wydaje lekarz psychiatra po zbadaniu pacjenta, kiedy stwierdzi, że stan jest na tyle poważny, że wymaga hospitalizacji.

W nagłych przypadkach osoba z zaburzeniami psychicznymi może zostać przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez skierowania, udając się na izbę przyjęć / oddział ratunkowy.

 

Kiedy psychiatra daje zwolnienie L4?

Psychiatra może wypisać zwolnienie (dawne L4,obecnie poprawna nazwa to ZUS-ZLA), gdy uzna, że pacjent nie jest w stanie wykonywać swoich obowiązków związanych z pracą czy edukacją. Decyzję podejmuje on po dokładnym zbadaniu pacjenta. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo weryfikować stan zdrowia pacjenta w celu ustalenia, czy przysługuje tej osobie świadczenie z tego tytułu.

Warto też wiedzieć, że zgodnie z prawem każdy lekarz może wystawiać zwolnienia wsteczne, maksymalnie do 3 dni wstecz od dnia wystawienia zwolnienia. Natomiast lekarz specjalista psychiatra, jeśli uzna to za zasadne, może wystawić zwolnienie lekarskie na więcej niż 3 dni wstecz.

Czas zwolnienia lekarskiego od psychiatry obejmuje maksymalnie 182 dni ( jeśli przysługuje nam wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy). Po 182 dniach o zwolnienie (L4, ZLA) od psychiatry możemy ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne przez 3 miesiące (lub dłużej, maksymalnie do 12 miesięcy). Następnie okres ochronny mija i możemy zostać zwolnieni z pracy bez wypowiedzenia.

 

Skąd biorą się choroby/zaburzenia psychiczne?

Zaburzenia i choroby psychiczne mogą mieć różną etiologię. Na chwilę obecną nie są znane wszystkie ich źródła, ale odkrywanych jest coraz więcej czynników, które biorą udział w patogenezie zaburzeń psychicznych.

Wśród przyczyn chorób psychicznych wyróżnia się czynniki: biologiczne, psychologiczne i środowiskowe. Poniżej wymieniamy najczęstsze czynniki, które mają wpływ na wystąpienie zaburzenia lub choroby psychicznej.

Czynniki, które mogą powodować zaburzenia/choroby psychiczne:

1. Czynniki genetyczne

Z przekazanym nam od naszych rodziców materiałem genetycznym możemy otrzymać również  podatność na pewne choroby.

Tezy dotyczące roli genów w patogenezie chorób psychicznych zaczęto formułować, gdy zauważono, że występuje tendencja do danych schorzeń psychicznych w rodzinach. Okazało się, że jeśli rodzic cierpi na jakąś chorobę, to jego potomstwo znajduje się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia tej samej lub innej choroby psychicznej. Oznacza to, że pacjent z odziedziczonymi skłonnościami, przy zadziałaniu innych czynników zaangażowanych w rozwój chorób psychicznych (omówionych poniżej), ma większe ryzyko zachorowania niż osoba nie obciążona występowaniem schorzeń psychicznych w rodzinie.

Zaburzenie, w którym udział czynników biologicznych jest najczęściej obserwowany to choroba afektywna dwubiegunowa.

2. Neuroprzekaźniki

Neuroprzekaźniki odpowiadają za przekazywanie sygnałów między neuronami (komórkami układu nerwowego). Przykładowymi neuroprzekaźnikami są m.in. noradrenalina, dopamina czy serotonina. Zaburzenia dotyczące ilości tych substancji w określonych strukturach mózgu są jedną z przyczyn zaburzeń psychicznych.

W uproszczeniu można powiedzieć, że problemem jest zarówno niedobór danego neuroprzekaźnika, jak i jego nadmiar. Przykładem może być serotonina – jej niedobór wywołuje depresję, a jej nadmiar powoduje epizody manii.

3. Zaburzenia struktury układu nerwowego

Choroba psychiczna może również wystąpić jako następstwo fizycznego urazu, może również powstać w wyniku procesów rozrostowych w obrębie układu nerwowego (np. nowotworu mózgu).

U starszych osób często występują choroby neurodegeneracyjne, takie jak np. choroba Alzheimera, która związana jest z odkładaniem się nieprawidłowej postaci białek w obrębie mózgu. Choroby te wiążą się z uszkodzeniem neuronów.

4. Zdarzenia doświadczane w okresie życia płodowego

Czynniki, które oddziałują na płód w okresie ciąży mogą również powodować choroby psychiczne w późniejszym życiu. Przyczyną choroby psychicznej mogą być epizody niedotlenienia mózgowia, występujące u dziecka rozwijającego się w łonie matki. Zwiększać podatność na wystąpienie omawianych schorzeń u dziecka mogą też nieodpowiednie zachowania matki – taki efekt wywierać mogą niektóre stosowane przez nią leki, ale przede wszystkim zażywanie substancji psychoaktywnych, np. alkoholu czy narkotyków.

5. Substancje egzogenne

Wiele substancji, jeśli używamy ich w nadmiarze, może działać toksycznie na mózg. Wyróżnia się substancje, które mogą być szczególnie zaangażowane w rozwój zaburzeń i chorób psychicznych. Do tych substancji należą: 

  • alkohol (szczególnie spożywany często i w nadmiernej ilości),
  • narkotyki,
  • dopalacze.

6. Obciążające zdarzenia życiowe

Pewne zdarzenia, które mogą znacznie obciążać psychikę pacjenta, bywają bodźcem wyzwalającym początek choroby psychicznej. Jako przykłady można tutaj podać:

  • śmierć bliskiej osoby,
  • przeprowadzka,
  • utrata pracy,
  • rozwód,
  • utrata ciąży,
  • traumatyczne wydarzenia (np. doświadczenie zgwałcenia),
  • silny, przewlekły stres

7. Czynniki środowiskowe

Otoczenie, w którym przebywamy, również może się okazać czynnikiem wyzwalającym chorobę psychiczną. Zdarza się tak np. w przypadku nastolatków, które nie są akceptowane przez rówieśników, przez co doświadczają różnego rodzaju przemocy psychicznej i fizycznej.

Podsumowując, nie da się wyróżnić jednego konkretnego czynnika, który powoduje chorobę psychiczną. Zaburzenia psychiczne są uwarunkowane wieloczynnikowo. 

 

BIBLIOGRAFIA:

Sławomir Murawiec, Piotr Wierzbiński “Farmakoterapia w psychiatrii ambulatoryjnej” (2019, Termedia Wydawnictwa Medyczne)

LINKI:

https://psychoterapiacotam.pl/jak-wyglada-wizyta-u-psychiatry/

https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/pierwsza-wizyta-u-psychiatry,7472,n,178

https://mentalpath.pl/2021/06/22/kiedy-mam-pojsc-do-psychiatry-a-kiedy-do-psychologa/

https://centrumkontakt.pl/czym-sie-rozni-psycholog-od-psychiatry/

 

Redakcja: Alicja Murzyn