Psychoterapia jako samodzielna forma pomocy oraz w połączeniu z farmakoterapią staje się coraz bardziej popularnym sposobem leczenia zaburzeń i chorób psychicznych. Podczas sesji terapeutycznej wykwalifikowany terapeuta pomaga pacjentowi zidentyfikować i przepracować czynniki, które mogą wywoływać objawy zaburzenia psychicznego, utrudniać codzienne funkcjonowanie czy odbierać radość życia. Poszukując pomocy terapeutycznej można spotkać różne jej formy. Dobór rodzaju psychoterapii powinien zależeć od stanu zdrowia pacjenta oraz jego indywidualnych potrzeb i preferencji.
Rodzaje psychoterapii
Istnieje kilka rodzajów psychoterapii. Każdy z nich może być odpowiedni dla innej, specyficznej grupy osób. Przed wyborem formy oddziaływań terapeutycznych warto zastanowić się, jakie są nasze preferencje, cele do zrealizowania, a także obawy wobec terapii. Pozwoli to bardziej świadomie i z większym dopasowaniem wybrać psychoterapię odpowiednią dla siebie.
Terapia indywidualna
Uczestniczy w niej jedynie pacjent i terapeuta. Polecana szczególnie osobom borykającym się z zaburzeniami osobowości (w wariancie psychoterapii psychodynamicznej długoterminowej). Dla osób zgłaszających się z objawami depresji czy lęku często polecana jest terapia poznawczo-behawioralna.
Terapia grupowa
Uczestniczy w niej kilku pacjentów (zwykle 6-12), najczęściej jest prowadzona przez dwójkę terapeutów. Jest to rodzaj terapii, w którym pacjenci mają możliwość podzielenia się swoimi doświadczeniami, w tym związanymi z przeżywanymi zaburzeniami psychicznymi, oraz sposobami radzenia sobie z objawami. Pracują nad sobą w mikro-społeczności osób realizujących podobne cele i rozumiejących wzajemnie swoje trudności.
Terapia par, terapia małżeństw
Jest to rodzaj terapii, który pomaga osobom pozostającym w związku partnerskim, kiedy przeżywane trudności dotyczą przede wszystkim relacji między sobą, dotyczą zaburzeń intymności i więzi. Daje ona możliwość pogłębienia rozumienia mechanizmów tego, co dzieje się w relacji oraz odkrywania, jakie zmiany w komunikacji i zachowaniu mogą pomóc w zwiększeniu jakości relacji i wzmocnieniu więzi czy też pozwala ustalić jasne zasady wspólnego życia.
Terapia rodzinna
Zwykle prowadzona w podejściu systemowym, zakładającym istotność wpływu każdej z osób wchodzących w skład rodziny na jej funkcjonowanie. Najczęściej uczestniczy w niej cała rodzina, a założeniem terapii systemowej jest zrozumienie jakie relacje łączą blisko związane osoby, jak na siebie wzajemnie wpływają, co decyduje o przeżywanych przez nich trudnościach. Terapia rodzinna jest często zalecana w wypadku choroby psychicznej jednej z osób, którą pozostali członkowie rodziny się opiekują. Zawiera wtedy także elementy edukacji psychologicznej, dotyczącej rozumienia i postępowania z osobą przeżywającą określone zaburzenia.
Powody zgłoszenia się na psychoterapię
Osoby zastanawiające się nad podjęciem psychoterapii często mają wrażenie, że powinny same poradzić sobie z problemami. Taka postawa może opóźniać podjęcie leczenia i dodatkowo pogłębiać złe samopoczucie. Pozwolenie sobie na spojrzenie z dystansu, włączenie profesjonalisty do pomocy sobie, to ważny krok w kierunku lepszego samopoczucia. Pacjenci zgłaszają się na konsultacje terapeutyczne z wielu powodów, przyjrzyjmy się tym najczęstszym:
Depresja
Objawy związane z depresją są coraz lepiej rozpoznawane przez samych pacjentów. Jest to zaburzenie znane. Według badań może obejmować nawet 10% populacji. Wśród objawów depresji można wymienić: obniżony nastrój, zniechęcenie wobec dawniej cieszących aktywności, trudności z koncentracją, zapamiętywaniem oraz podejmowaniem decyzji. Osoby borykające się z symptomami depresji doświadczają często poczucia winy, bezradności i negatywnie oceniają własną wartość. Innymi objawami depresji są drażliwość i niepokój, chwiejność nastroju, płaczliwość. Może ona się także przejawiać w formie dolegliwości somatycznych, np. bólu głowy czy dysfunkcji przewodu pokarmowego, które nie ustępują mimo leczenia, a także zaburzeń funkcji seksualnych. W nasilonym stadium depresji pojawiają się myśli czy tendencje samobójcze, brak apetytu, bezsenność, izolacja społeczna ( źródło: webmd ).
Popularnym sposobem autodiagnozy depresji jest wypełnienie testu opracowanego przez amerykańskiego psychiatrę prof. Aarona Becka (Test Becka do wykonania online). Jeśli wynik punktowy okaże się wysoki, świadczący o możliwości przeżywania depresji, należy skonsultować się z lekarzem psychiatrą i (lub) psychoterapeutą.
Zaburzenia lękowe, nerwica
Pewna doza niepokoju jest nam w życiu potrzebna (tzw. eustres). Pomaga reagować na potencjalne zagrożenia, przyspiesza nasze działanie, pomaga skupić uwagę i zwykle mija wraz z ustąpieniem działania stresora. O lęku patologicznym mówimy wtedy, gdy uczucia te nie ustępują, stają się skrajne i niemożliwe do kontrolowania, co znacząco utrudnia codzienne życie. Objawy lękowe często przyjmują postać somatyczną: uderzenia gorąca i zimna, kołatanie serca, ucisk w klatce piersiowej, problemy z oddychaniem. Jeśli chodzi o objawy psychologiczne lęku, występuje tak zwany efekt kuli śniegowej – zmartwienia stają się coraz większe, osoba doświadcza “gonitwy myśli”, co dodatkowo nasila sam lęk. Pacjenci często opisując objawy lęku mówią, że mają wrażenie, że za chwilę stanie się coś bardzo złego, umrą lub wpadną w stan choroby psychicznej (Źródło: depression.org).
Problemy seksualne
Pacjenci do seksuologa zgłaszają się najczęściej z powodu problemów w przyjemnym realizowaniu zbliżeń seksualnych lub braku oczekiwanych reakcji seksualnych. Mimo wstępnych intuicji, sugerujących, że problemy w sferze seksualności mogłyby wynikać głównie z przyczyn biologicznych, bardzo często okazuje się, że ich podłożem są przeżycia psychiczne, w tym zjawiska emocjonalne związane z tym, co dzieje się w relacji między partnerami. Z tego względu terapia seksuologiczna poprzedzona jest zwykle dokładną diagnozą obejmującą czynniki medyczne i psychologiczne.
Długotrwałe problemy emocjonalne
Powodem poszukiwania psychoterapii jest również długotrwałe przeżywanie trudności natury psychologicznej. Mowa tu o zaburzeniach osobowości, które wiążą się z szeregiem objawów utrudniających funkcjonowanie. Objawy te różnią się znacznie, w zależności od typu zaburzenia. Rozpoznawanych jest wiele typów zaburzeń osobowości. Pacjenci niekiedy próbują ustalić typ własnej osobowości na podstawie artykułów i klasyfikacji, jednak jest to trudne bez pomocy specjalisty. Zaburzone cechy osobowości są najczęściej przeżywane bez ich świadomości, co powoduje, że tylko kontakt z inną osobą, która posiada narzędzia do ich oceny, pozwala na ich właściwe rozpoznanie. Do typowych cech osobowości utrudniających życie należą: nadmierna zależność, tendencje do unikania jakichkolwiek trudności, egocentryzm, obsesyjna dokładność, bierna agresywność lub impulsywność, chwiejność emocjonalna, obniżona kontrola zachowań podyktowanych emocjami, deficyt empatii, teatralność zachowań, automatyczne unikanie bliskich relacji czy nieufność i wrogość.
Problemy w relacjach z bliskimi
To kolejna kategoria trudności, z powodu których pacjenci zgłaszają się na konsultacje. Problemy relacyjne często opisywane są jako brak satysfakcji z relacji, w które pacjent wchodzi, nieudane relacje rodzinne albo poczucie krzywdy i złego traktowania przez innych. Grupą osób doświadczających tego typu objawów są często osoby z zaburzeniami osobowości, np. osoba z osobowością zależną może przeżywać siebie jako bezwartościową, mieć ciągłą potrzebę uzyskiwania wsparcia od bliskich osób, konsultować każdą decyzję, co w konsekwencji ogranicza jej zdolność do prowadzenia samodzielnego, satysfakcjonującego życia. W procesie psychoterapii często zdarza się, że osoba doświadczająca siebie jako pokrzywdzoną i źle traktowaną, odkrywa zarówno swój wpływ na sytuację w której się znajduje, jak i siłę do wprowadzania w życiu zmian i przyjmowania za nie odpowiedzialności, co w konsekwencji zwiększa jej życiową satysfakcję i umożliwia samorealizację.
Czego dowiem się na terapii?
Uczestnik psychoterapii uzyskuje zwykle większe rozumienie siebie i wpływ na swoje życie. Odbywa się to w kilku płaszczyznach, które można opisać następująco:
- Pacjent zaczyna rozumieć naturę, przyczyny i efekty swoich zachowań, emocji i myśli, zwłaszcza tych, które przyczyniają się do powstawania jego problemów i zaburzeń. Może się także dowiedzieć, jak je modyfikować.
- Pacjent może zrozumieć i zidentyfikować problemy życiowe lub ważne zdarzenia, jak np.: poważna choroba, śmierć w rodzinie, utrata pracy lub rozwód, które mają znaczący wpływ na jego aktualne przeżywanie i zachowania.
- Dzięki zrozumieniu przyczyn własnych reakcji i wpływu na swoje życie pacjent może odzyskać poczucie kontroli nad sobą i zwiększyć swój poziom zadowolenia, satysfakcji, autentyczności.
- Pacjent może nauczyć się adaptacyjnych (zdrowych) sposobów radzenia sobie z trudnościami, w obliczu których był do tej pory bezradny lub reagował na nie w sposób patologiczny, np. przeżywając objawy zaburzenia psychicznego.
Martyna Nikodym
Psychoterapia w Centrum Kontakt
Photo by Richard Jaimes on Unsplash
